بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم

«قاعده لطف»

یکی از مسائل مهمّ اعتقادی، وجود لطف بر خداوند متعال می‌باشد که در بعضی از فِرَق‌های اسلامی نیز صحبت به میان آمده و عرف و حدیث‌هایی در این باب وارد شده است.

اگر انسانی وارد هر بخشی شود ناچار باید اول مفهوم و تعریف آن بحث را بشناسد تا بتواند دربارة آن سخن به میان بیاورد. لذا بر آن شدم، اوّل بحثی را که این‌جانب در مورد آن صحبت و سخن به میان آورم به طور خلاصه مقدمه‌ای راذکر نموده و سپس تعریف کرده، و در مورد پیرامون موضوع بحث، چند صفحه‌ای به رسم یادبود تقدیم خوانندگان عزیز بنمایم.

یکی از فروعات مسئله حسن و قبح عقلی، وجود لطف بر خداوند است. و آیا این مطلب صحیح می‌باشد؟ حسن و قبح یعنی چه؟ عقل چیست؟ این‌ةا باید به طور خلاصه روشن گردد تا لطف و خداوند معنا شود.

حُسن: هرچه که با طبع انسان سازگار و موافق غرض و عقل نیز آن را قبول و موجب کمال نفس باشد. قُبح: بر عکس حسن است.

عقل: در لغت به معنای«نگه داشتن» و «بستن چیزی» می‌باشد. اهل لغت این‌گونه می‌گویند:

الف: «عَقَلَ البَعیرَ» یعنی: زانوی شتر را با زانوبند بست. در بعضی از جاها نیز گویند که آن ریسمان«زانوبند» را عقال می‌گویند. پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید:«اِنَّ‌العَقلَ عِقالٌ مِنَ الجَملِ: همانا عقل ریسمان«نگه‌دارنده» از جهل است. (بحار، ج1، ص117).

«عَقَلَ‌المُصارِعُ خَصمَه» یعنی، کشتی‌گیر پایش را در پای حریف گره کرد و او را بر زمین زد. (المنجد، ص1156)

ب: ریشه عقل به معنای نگه داشتن است. مانند نگه داشتن شتر با ریسمان، و نگه داشتن شکم با دارو«عَقَلتِ المَرأَةٌ شَعرَها: زن موی خود را بست.«عقل لسانه: یعنی: زبانش را نگاه داشت.(مفردات، ص342).

ج: «العقل» که جمع آن عقول می‌باشد به معنای«دیه خون‌بها» نیز آمده.«المنجد، ص1158).

در آیات قرآن کریم از عقل، هم ستایش و هم نکوهش آمده که به اختصار توضیح خواهیم داد:

1-‌ ستایش عقل: الف: قرآن کریم مخاطبان خود را با جمله«اَفَلا تَعقِلون»(آل عمران/65) مورد تنبّه قرار می‌دهد. که در این زمینه به آیات بقره:44، انعام:32، یونس:16، هود:51، یوسف:109، صافات:138، انبیا:1و67، مؤمنون:80، اشاره گردیده است.

ب: نقل احکام و ماجرای تاریخی«إن کنتم تعقلون» عقل و اندیشه به کار ببندید.(آل عمران:118 و شعرا:28).